[Interview] Operatie Lesbos: 'Help iemand of ga aan de kant'

‘Ik heb een paar avonden meegeholpen op het CS. Water en eten uitdelen. En een praatje maken. Toen sprak ik daar mensen met de meest gruwelijke verhalen. Man onthoofd. Kind verdronken. Twintig dagen lopen op sokken, met een baby. Alles kwijt. En dan sta je daar met je flesje water en je oranje T-shirt met Refugees Welcome. En in de media alleen maar ellendige verhalen en angst voor IS strijders die mee zouden komen. Ik wilde naar Lesbos om met mijn eigen ogen te zien hoe het daar is. Ik had het gevoel dat de media vrijwel alleen maar ruimte gaf voor Gerard Joling of Geert Wilders. En daar kon ik niet zoveel mee. Ik ben geen ultra linkse muesli-etende activist, maar ik wilde het gewoon zelf zien en meemaken. Dus dan boek je een ticket.’

OK. Wie zijn de bedenkers van het Lesbos-project, wat is het doel?
‘Dit is een organisch gegroeide en groeiende verzameling individuen. Het is een bont gezelschap, en er zitten een hele hoop hartstikke interessante mensen tussen. Maar veel belangrijker dan wat die mensen individueel doen, is het gegeven dat we allemaal dezelfde visie hebben. Het was Gandhi die zei: be the change you want to see in the world. Het doel was eenvoudig: Lesbos winterklaar maken. Het eiland waarover nu alleen maar wordt vergaderd, terwijl er tienduizenden mensen honger lijden en in de kou zitten. Buiten, in de regen. We helpen die mensen om de winter te overleven. Wie het eerst was weet ik niet. Maar voorlopig sluiten zich alleen maar nieuwe mensen en nieuwe teams aan. Allemaal vrijwilligers. Bijna allemaal op persoonlijke titel. Die samenwerking is trouwens echt geweldig. Allemaal kleine en grotere organisaties van over de hele wereld beginnen elkaar te vinden en te respecteren. Dan kom je in een hogere versnelling en opeens lukken er allerlei prachtige dingen.’

Wat trof je aan? En werd je niet moedeloos van al het leed?
‘Eigenlijk niet. Je ziet wel echt de mooiste en de lelijkste dingen die mensen doen. Wat de mafia doet is echt gruwelijk. Vluchtelingen worden echt volledig uitgekleed en kapotgemaakt tijdens hun reis. Dat is wel extreem triest. En in Nederland wordt ontzettend nagedacht en vergaderd en geprotesteerd. Maar op zo'n eiland is het heel eenvoudig. Kun je wat? Doe 't dan. Help iemand of ga aan de kant. Het is wel erg chaotisch, en er is niks centraal geregeld. Dat maakt het ook meteen heel simpel: zie je iemand die het koud heeft? Dan maak je hem warm. Heeft hij honger? Geef hem te eten. Is hij verdrietig? Sla er een arm omheen en troost hem. Dat zijn allemaal no-brainers. Als er babies verdrinken hoef je niet te vergaderen.  En moedeloos word je niet. Daarvoor ben je te druk. Wel heb ik me vaak afgevraagd waar de grote hulporganisaties waren. Bijna al het goede werk dat ik heb gezien, werd gedaan door kleine groepjes internationale vrijwilligers. Mijn persoonlijke mening is dat de grootste hulporganisatie ter wereld, met een budget van 5 miljard per jaar, verrekt weinig tenten en eten en dekens en medicijnen en mensen geregeld heeft. Dit is de grootste ramp sinds de oprichting van de UNHCR in 1950. Maar ik heb ze nauwelijks gezien. Ik vraag me hardop af of dat met opzet is. Ontmoedigingsbeleid, zullen we maar zeggen. Sowieso is dat wel iets om moedeloos van te worden. De negatieve beeldvorming in pers en politiek. Er wordt angst gezaaid, en vluchtelingen worden op alle fronten geweerd. Dat geeft de mafia de vrije hand. Die trekken de vluchtelingen volledig leeg. Alle rijkdom van Syrië komt nu in hand van criminelen. Dat loopt in de miljarden. Smokkelaars verdienen honderden miljoenen per maand. Daar hadden we wat menselijker, maar ook veel verstandiger mee om kunnen gaan, lijkt me. En in plaats ze gastvrij op te vangen, verwarren we de vluchtelingen met de terroristen. We zetten ze in de hoek met populisme en propaganda. Dat is eigenlijk het enige waar ik echt moedeloos van word. Dat dat blijkbaar werkt.’

Ontvangen jullie ook kritiek op deze hulp?
‘Nee. We krijgen juist ontzettend veel steun. Een enkeling roept dat we naïef bezig zijn, en dat het probleem bij de wortel moet worden aangepakt. Dat het helpen van vluchtelingen alleen maar symptoombestrijding is. Maar dat is alsof een dokter tegen een kankerpatiënt zegt: “ik heb een heel klein knobbeltje gevonden. Dat kan ik prima behandelen, maar eerst wil ik alles weten over kanker, zodat het nooit meer voorkomt.” In de tussentijd sterft de patient. Je moet het dus allebei doen. Een van de meest waardevolle dingen die ik heb geleerd op het eiland is dat je zelf iets moet doen, in plaats van je energie verspillen met het proberen te verbeteren van een ander. Weer: doe je best. Of ga aan de kant.’

Wat is intussen de status op Lesbos? Kunnen lezers van MarketingTribune helpen en zoja hoe?
‘Het weer wordt slechter en slechter en de boten blijven komen. Dat betekent dat er veel mensen zullen doodgaan. En dat er heel veel onderkoeld en ondervoed zullen aankomen op de eilanden. In het noorden is er nu een bescheiden succes geboekt. We hebben met z'n allen echt een structurele verbetering kunnen aanbrengen in een kamp in het noorden. Daar staat nu een bemande foodtruck, er zijn een paar stroomgeneratoren aangekomen, een paar extra shelters en heel veel dekens. Dat helpt een beetje, maar het grote kamp in het zuiden heeft nog steeds bijna niks. Er is iets heel eenvoudigs dat iedereen kan doen. Allereerst: breng jezelf op de hoogte. Je krijgt hier niet te zien hoe het daar echt is. Je wordt hier gevoed met negatieve beeldvorming over vluchtelingen. Het is heel belangrijk dat je jezelf op de hoogte stelt van hoe het echt zit. Daarna kan iedereen zelf bepalen wat hij eraan wil doen. Vergis je niet, het is net 1933, kijk maar hier. Toen waren het Joden, negers en zigeuners. Nu zijn het Syriers, Afghanen en de rest van het soepie. Dat klinkt overdreven, maar bekijk even de pamfletten die rechtse Zweden uitdelen aan vluchtelingen of zie dit propagandafilmpje. Zulke gaan viraal. En kijk hoe Nederlandse politiek en media focussen op alle gevaren en kosten die deze kant op komen. En trek dan vooral je eigen conclusies. Ik weet inmiddels dat het nieuws zeer gekleurd is. Veel gekleurder dan ik een maand geleden in de gaten had. Het groepje met wie ik was wilde erg graag een structurele verbetering brengen. Dus we hebben ons op duurzame hulpgoederen toegelegd: helpen zorgen dat er een mobiele keuken kwam, tenten, verwarming, stroomgeneratoren, dat soort dingen. Met Dagmare van Willigenburg en Florence Schreinemachers heb ik een website gemaakt waarmee je meteen kunt zien wat waar nu echt nodig is. Needs Now heet dat ding. Da's een soort webshop, maar dan voor directe donaties. Zo zie je exact waar je gedoneerde euro terechtkomt. Je kunt dingen kiezen om te doneren. Dat zijn altijd dingen die op dit moment heel hard nodig zijn. We werken samen met een heleboel initiatieven die daar nu keihard aan nodig zijn. Zo zijn er elke dag een paar duizend maaltijden nodig. Als die niet gedoneerd worden, hebben de vrijwilligers van “Because We Carry” niks om uit te delen. Zoals ik al zei: de hulp op de eilanden leunt voor het allergrootste deel op vrijwilligers en donaties. Needs Now begint nu echt te lopen. Dus dat is te gek.’

Kun je je "gewone" werk in NL nog wel doen? Hoe laad je je weer op?
‘Dat is een hele goede vraag. Het is moeilijk landen en ik wil heel graag zo snel mogelijk weer terug. Maar ik denk toch dat dit avontuur op meerdere niveaus vooral een hele positieve invloed op mijn werk gaat hebben.
Wijze lessen:
1. Help mee, of ga aan de kant.
2. Niet vergaderen als het niet hoeft.
3. Check your ego at the door.
4. Je hoeft niet altijd overal shine of credits voor te hebben.
5. Begin met de vraag: wat kan ik voor je doen? Dan gaan alle deuren open.
6. En de power van intrinsieke motivatie. Als je mensen in een team zet die allemaal uit zichzelf dezelfde kant op willen, ben je niet te stoppen.
Het enige nadeel van het feit dat deze geest niet meer teruggaat in de fles, is dat je je constant afvraagt hoe zinvol het is wat je maakt. En ik weet niet zo zeker of dat wel een nadeel is.’

tekst: PvWK, foto: MB

HOE HELPEN?
Maarten Boer, Dagmare van Willigenburg en Florence Schreinemachers hebben een soort webshop gemaakt waarmee je meteen kunt zien wat, waar en nu nodig is op Lesbos. Klik op www.needs-now.org





   Maarten Boer